[kikino]He kanaka nāna e lawe a mālama i ke keiki, kohu mea lā ʻo ia kāna keiki ponoʻi iho nō. Puke Wehewehe Hou
Hoʻohana:
kino-ʻō
Laʻana palapala:
I koʻu wā liʻiliʻi, ua hōʻea mai ke alanui aupuni ma mua pono o ka hale o koʻu Kūkū Kahaʻikauila, koʻu kupuna wahine kahu hānai. He Moʻolelo no Kapaʻahu, ʻaoʻao 3
Noho nō ʻo Makaʻiole i ka hale i ke kula ʻilima me kona mau kahu hānai, a hōʻike akula ʻo ia i ka makuahine, “Eia aʻe, ke lawe ʻia mai nei ka iʻa e ke kūkini a ka makua kāne, he aku ka iʻa.” Ke Kaʻao no Kamiki, 4:5, ʻaoʻao 9
[hehele]He kuʻu hunehune iho i kekahi mea liʻiliʻi ma luna o kekahi mea, keu hoʻi kahi paʻakai liʻiliʻi i luna o kekahi mea ʻai e laʻa me ka ʻiʻo iʻa a pipi paha. LLK
Laʻana palapala:
E kāhunahuna mai i ka paʻakai ma luna o kaʻu pā mea ʻai i ʻole e koʻekoʻe.
Kāhunahuna i ka paʻakai i ka iʻa maka i mikomiko a ʻono ke ʻai aku. LLK
Aia nō nā kahu o Kaumualiʻi ke mama maila i ka ʻawa, a ke hoka maila hoʻi i ka ʻawa, a kānana aʻela me ka maʻemaʻe, a ninini ihola i loko o nā ʻapu ʻawa ʻelua… He Moʻolelo Kaʻao no Kekūhaupiʻo, 150:239
Ma mua o ka hoʻomaka ʻana i ka hana paʻakai, pono e loaʻa ka pākeke a me ke kālana. Inā loaʻa iā ʻoe ke kālana, pono e loaʻa kekahi pela e like me kēia i hiki ke loaʻa ka paʻakai. Paʻakai, ʻao.3
[kikino]He lole o ka wā kahiko ma Hawaiʻi nei i hana ʻia ma ke kuku nui ʻia ʻana o kekahi ʻāpana ʻili o kekahi mau ʻano kumu lāʻau a pālaha a palupalu. Puke Wehewehe Hou
Ua hoʻomākaukau koke ihola ʻo Kamehameha i kekahi mau pōhaku ʻelua, ʻo ia hoʻi he pōhaku keʻokeʻo, a he pōhaku ʻeleʻele hoʻi, a wahī aʻela i loko o ke kapa paʻūpaʻū, a hoʻouna akula i kēlā wahī pōhaku i mua o ke Aliʻi ʻAi Kalana Keawemauhili. He Moʻolelo Kaʻao no Kekūhaupiʻo, 52:228
Wahī aʻela ka wahine me Makakēhau i ke kapa paʻūpaʻū a paʻa ke kino wailua o Puʻupehe. Lehua ʻĀhihi : Makakēhau…
[hamani]He lū ʻano nui i ka paʻakai i luna o kekahi mea 'ai maka e like me ka ʻāpana ʻiʻo puaʻa a pipi paha i mea e mālama ai me ka ʻino ʻole no kekahi mau mahina he nui. LLK
Laʻana palapala:
Kāpī ʻia ka iʻa ʻōpelu i ka paʻakai a i kekahi lā aʻe, kaka i ka paʻakai a kaulaʻi i ka iʻa. LLK
I kekahi lā aʻe, kāpī ʻia a miko, a kaka ʻia ka paʻakai a kaulaʻi ʻia, a pūlehu ʻia. He Moʻolelo no Kapaʻahu, ʻao.39
Ua like nō ke kuke ʻana i kēia pāpaʻi me ka moʻala. A e ʻula ana kona kua a mau nō ke keʻokeʻo o kona alo kino i kona wā e moʻa ai. No ka ʻai waha, kāpī pono i ka paʻakai a ʻai iho i kekahi lā aʻe. He ʻono maoli nō. Lei Momi o ʻEwa, ʻao.16
Ua loaʻa hou mai ka ʻai i ka poʻe a me nā holoholona. Ua ʻai akula i kekahi a kāpī i kekahi. Moku ka Pawa, ʻao.5
I ka wanaʻao ʻana aʻe, nānā akula wau i ke kanaka. E hiamoe ana kēlā ma kaʻe o nā lehu momoku ahi. Koʻu ʻAoʻao o ke Kuahiwi, ʻaoʻao 66
Ma hope o ka ʻōlelo a ke akua iā ʻAukelenuiaʻīkū, ʻōʻili maila ka momoku ahi mai loko mai o ka lima o Kūwahailo a ʻā ana i ka honua. He Moʻolelo Kaʻao no ʻAukelenuiaikū, 11:77
ʻO kona lele maila nō naʻe ia ma luna o nā momoku ahi a kū ana ma ʻaneʻi mai o ka waha o ke ana me ka hanu pū aʻe i ke ea. Ka ʻAilana o nā Naiʻa Polū, 15:109
Ua hoʻohana koke ihola ka ikaika ʻume o ke aloha i loko o lāua pākahi me he momoku ahi lā. Lehua ʻĀhihi : Makakēhau…
Nānā akula nō hoʻi ʻo ia iā Tūtū e paipai mālie ana ma kona noho paipai ma ka lumi hoʻokipa me ka nānā pū ʻana i ka pahu hoʻolele kiʻi i pio. Ka Lele a ke Koaʻe, ʻaoʻao 23