...ke ao loa ʻana aʻe ʻike ihola lākou eia kā lākou i Hawaiʻi, no laila, hoʻokomo akula ua ʻauwaʻa nei a pae akula i Kawaihae. Moʻolelo Hawaiʻi o Pakaʻa a me Ku-a-Pakaʻa, ʻao.95
I ke kakahiaka nui, hoʻokomo ana ʻo Hoʻoikaika moku i ka nuku o Māmala, a i laila lākou i hoʻomanaʻo ai i ke akua, me ka hākoʻokoʻo ʻana ma kā lākou mau pule, no ka mea, ua lohe mua ʻia aku i Maui, aia a ʻike ʻia ka moku e hoʻokomo mai ana i ke awa ʻo Kou, a laila, ʻo ka manawa ihola nō ia e lele koke aku ai nā pōkā o nā pū kuniahi. Ke Aupuni Moʻī, Helu 84:3, ʻao.70
Ke hoʻokomo maila nā moku hali poʻe mākaʻikaʻi i loko o Kealakekua.
Ua hoʻi mai māua i loko o ka lumi no ka hoʻomaha ʻana. Kani ka hola ʻelima o ke ahiahi, hoʻokomo ana ke Kīlauea i ke awa o Hāna. Huakaʻi Mākaʻikaʻi a Kaupō, Maui, ʻao.89
No ka moku. [hehele]Ke kū mālie ʻana o ka moku ma kai aʻe o ka uapo a i ʻole ke kū mamao iki ʻana i kekahi moku aku.
Laʻana palapala:
He moku maʻi… ʻAʻole i ʻae aku ke pailata e kuʻu kona heleuma ma waho o Māmala, akā, e kālewa wale nō ma ka ʻili kai… Ke Aupuni Moʻī, Helu 129:10, ʻao.301
[kikino]He pono waʻa no ka ukuhi ʻana i ke kai i komo ma ke kaʻele o ka waʻa.
Laʻana palapala:
Lohe akula lāua nei i ka halulu o kekahi mea i hoʻokuʻu ʻia iho ma kahi pili kokoke mai i ka hākala o ka hale, a nakeke ana ke kā liu a me ka hoe o ka waʻa. Ka Moʻolelo Hiwahiwa o Kawelo, ʻaoʻao 74
Ua haku ʻia i ka hulu, ua kamaʻaha ʻia a paʻa, a ʻōlelo akula iā Lonoikamakahiki: "Eia kēia aliʻi ʻo Pālahalaha, ko Kohala aliʻi, ka Wohilani keiki. Ka Moʻolelo o Lonoikamakahiki, 8:45
[hamani]He kīkē i ka hoe ma ka ʻaoʻao o ke kaʻele o ka waʻa. Kumu Kou
Laʻana palapala:
Hele akula nā kāhuna a me ko lākou mau kānaka, e kāpapa ulua, a hiki i kahi o nā waʻa, hoʻokoʻele ma ka nīao o nā waʻa. Ka Moʻolelo no ʻUmi, 5:21
I ka hiki ʻana o Kinoulu i ka poʻina nalu, hoʻomaka ʻo ia e kāhea iā ia nō e kāpapa ana i ka ʻaoʻao o ka waʻa a koʻele akula, “Koʻele, koʻele, kani ka waʻa. Waʻa o ka lawaiʻa. Eia kuʻu makau ē!” Kumu Kou, ʻaoʻao 7
Ma ia pō nō, hana kekahi kahuna i kāna ʻoihana, he kāpapa ulua kāna hana ma ia pō. Ka Moʻolelo Hawaiʻi, 37:97
[kikino]He ana ʻana o ka mamao ma luna o ka ʻili o ka honua mai ka ʻākau a me ka hema mai ka pōʻai waena honua aku ma nā laina e waiho pilipā ana me nā kōā paʻa ma waena o kēlā me kēia. Ka Puke Moʻolelo o Hon. Iosepa K. Nāwahī
Laʻana palapala:
ʻO nā laina moeā i kaha a kaulike ʻia ma ka Pōʻai Waena Honua he mau laina i kapa ʻia nā latitū, a i ʻole nā laina pilipā. No Polenekia, ʻao.16 No Polenekia
Ua like nō hoʻi kō lākou ʻike me ka poʻe i aʻo ʻia i ka holo moku; ua kuhikuhi ʻia ka latitū a me ka lonitū o kēlā a me kēia ʻāina… 6:07, ʻao.109 Ke Aupuni Moʻī
Ma ka pola o ka waʻa kaulua i kūkulu ʻia ai he wahi pāpaʻi hale, kahi a ka poʻe o luna e hoʻomaha iki ai a e pakele ai i ka wela a ka lā. He Moʻolelo Kaʻao no Kekūhaupiʻo
Nui loa maila ma hope nā waʻa kaulua, ʻo ia ka waʻa o ka ʻāʻīpuʻupuʻu, ka waʻa o ka pū kaua, ka waʻa o ka wahine, ka waʻa o nā koa, a pēlā aku. Ka Hae Hawaii, 24 ʻApelila 1861