[kikino]He leo oli e “haki” i loko o ka lālani mele ma ka piʻi ʻana aʻe i ka leo kiʻekiʻe a hoʻi koke iho i ka leo maʻamau; he leo oli e “haki” i ka woela hope o ka lālani mele ma ka piʻi ʻana i ka leo kiʻekiʻe. ʻO haʻihaʻi kekahi ʻōlelo i pili i ia ʻano hīmeni leo kiʻekiʻe ʻana.
[kikino]Ke kawowo liʻiliʻi o kekahi mea ulu i puka nui mai ma lalo o ke kumu.
Laʻana palapala:
E hoʻomākaukau i nā loʻi kahiko, e ʻoki, e kualapā, e hoʻopulu, e kāwili, e au, a e lū ka ʻanoʻano, a ua ulu ka hehu, a e kanu. Ka Nupepa Kuokoa, 21 Pepeluali 1863
[kikino]He leo oli i ʻano like ke kani ʻōkalakala me ke pani puka nui o ke kūkaehao, ke pani a wehe ʻia. Lohe pinepine ʻia ma nā mele maʻi a hoʻoipopipo.
ʻO ke ʻano o kō lākou waʻa, ua like me ka heiau, a he ʻānuʻunuʻu aku ʻo luna; a ʻo ke kia o ua waʻa lā, ʻekolu kia, a manamana aʻela a hīhīmanu me he manō pahāha lā ke kihikihi, a he lāʻau lōʻihi ma ka ihu, a he mau puka waikī ma nā ʻaoʻao, a he mau puka ʻalohi ma hope. ʻO nā kānaka, he keʻokeʻo; ʻo ke poʻo, he poʻo kikihi; ʻo kō lākou kapa, ua humu ʻia a paʻa i ka ʻili, a he mau puka ma nā ʻaoʻao ma ke alo o nā ʻūhā ma nā ʻaoʻao; he kāmaʻa miomio ma nā kapuaʻi, he ahi ma ka waha a pua mai ka uahi ma ka waha me he ahi pele lā. Nā Hana Kupanaha a ʻĒleka ma ka ʻĀina Kamahaʻo
Piha pū ke awāwa o Waimea i nā leo kūpinaʻi e hoʻōho ana, no ka ʻike ʻana aku i ka moku a me nā kia, a me ka hīhīmanu o nā kia i nā iā, a āiwaiwa loa ka ʻuā. Nā Hana Kupanaha a ʻĒleka ma ka ʻĀina Kamahaʻo
He mau hīhīmanu.
hōlua
[kikino]He mea pāʻani i ʻano like me ka waʻa kaulua liʻiliʻi a olowī e kau ʻia e ke kanaka no ka heʻ] ʻana ma luna iho o ka hoʻopiʻina i hoʻolilo ʻia i kahua heʻe hōlua. Moʻolelo Hawaiʻi o Kalapana
Laʻana palapala:
A i ka wā e pā mai ai ka lā, haele aku māua ʻo Weliweli i ka ihona o ke kuahiwi, ma kaʻe o ke kula a heʻe aku ma luna o kaʻu hōlua i hana ai me ka una o ka honu ʻaki, a hiki aku i lalo o laila. Koʻu ʻAoʻao o ke Kuahiwi, ʻaoʻao 180-181
He māmane kekahi lāʻau paʻa; ʻo ia ka lāʻau hana ʻia i papa hōlua, i ʻōʻō mahi ʻai. ʻO ka uhiuhi kekahi lāʻau hana ʻia i papa hōlua, a i ʻōʻō mahi ʻai. Ka Moʻolelo Hawaiʻi, 9:8
ʻO ka ʻīlio ʻĀinaʻōmaʻomaʻo, ʻo ia ka lio a me ka pipi kauō ma ia ʻāina. Nāna nō e kauō i nā kānaka a me ka ukana ma ka hōlua, ma luna o ka hau. O Nā Holoholona Wāwae ʻEhā o Ka Lama Hawaiʻi, 24:129
[kikino]He mele no Pele i hoʻomaka ka lālani mua o nā ʻoki me “Hulihia” a e hōʻike ana i ka hui ʻana o ka ikaika o nā mea kino wai me ke ahi ma ka nāueue ʻana o ka honua a me ka piʻi ʻana o ke kai.
I ka hōʻea ʻana o ua wahi puaʻa nei ma nā wāwae o Kawelo, ua moe ihola ʻo ia i lalo me ka ʻoniʻoni hou ʻole aʻe, a ʻo ka wā ia i ʻike aʻe ai nā kānaka a pau o ka Makani Kaiāulu o Waiʻanae, he aliʻi nui nei kāʻeʻaʻeʻa a ka ikaika nui wale i hōʻea mai i ko lākou wahi. Ka Moʻolelo Hiwahiwa o Kawelo, ʻaoʻao 125
[kikino]He kaikuaʻana a kaikaina paha o ke kanaka ma ka male ʻana i pili ʻohana ai.
Laʻana palapala:
Pēlā iho a hoʻi mai ou kaikoʻeke me ke aku, ʻaʻohe paha ia he mea nīnau ʻo ke aku, he mea pale wale nō ia i ou kaikoʻeke, ʻaʻohe lā make ʻole o ka piha i ka iʻa. Huaʻōlelo Makalei
I ia pau ʻana o ke kau hoʻālohaloha a Hiʻiaka no ke kaikoʻeke, a laila, hoʻi maila kona nānā ʻana i ka ʻehu kai o Kaʻena… Ka Moʻolelo o Hiʻiakaikapoliopele, ʻao.282
Kēnā aʻela kēia i ua iʻa nei na nā kaikoʻeke a me nā mākuahūnōwai a me ka poʻe a pau i hele mai ma hope ona. He Moʻolelo no Kamapuaʻa, ʻao.77
Ma ʻaneʻi, e hoʻolohe kākou i nā ʻōlelo nīnau a nā kaikoʻeke o ʻAukelenuiaʻīkū ʻehā, a e nānā kākou i ko lākou aloha i ko lākou kaikoʻeke. He Moʻolelo Kaʻao no ʻAukelenuiaikū, 10:73
[kikino]He mea i piha i ke kianapauka a mau kemikala ʻē aʻe, a nui haʻohaʻo kona pahū ʻana i loko o ka lani ke hoʻā ʻia i ke ahi, he mea maʻamau kēia ma ka hoʻolauleʻa lā nui ʻana.
Laʻana palapala:
A i ka pō ʻana iho, kī maila ka pū, me ka hoʻolele ʻana o nā kao ahi lele i luna, no ka ʻoliʻoli paha o lākou i ka loaʻa ʻana o ka ʻāina mua o kēia pae ʻāina, ʻo Kauaʻi… Ke Kumu Aupuni, Helu 12:5, ʻao.47
kāohi
[kikino]He kanaka ma luna o ka waʻa lawaiʻa nona ke kuleana ʻo ka hoe i ka waʻa a me ke kōkua i ka lawaiʻa nui. Mākālei Kona
Laʻana palapala:
He mau iʻa helu, ʻo ia hoʻi na ka lawaiʻa nō a me nā kāohi, a ʻo ka hāpai waʻa, ʻaʻohe āna iʻa. Huaʻōlelo Makalei
Ua kēnā loa akula nō ʻo ia i nā poʻe kāohi waʻa i luna o ua mau waʻa kaulua nei e hoe no kahi kokoke loa i kuaʻau. Ka Hoku o Hawaii, 18 Kekemapa 1928
[kikino]He leo oli e komo ai ka ʻokina ma kahi maʻamau ʻole i ke kamaʻilio ʻana—ʻoi loa ma mua o ka ʻami lauka, ʻami kuhi, ʻami hea, ʻami nonoʻa, a me kekahi mau koneka.