[hamani]Ka hoʻokikina ʻana i kekahi mea e ʻau i loko o ka wai a kai paha; ka lawe ʻana aku i loko o ke kai, e like me ka ʻau ʻana aku me ka ʻupena e kuʻu aku ai i loko o ke kai. He Moʻolelo Kaʻao no Puna
Laʻana palapala:
ʻO kona lio, ua pae ola nō ma kahi ʻaoʻao, a pēlā nō me nā pipi āna i hōʻau aku ai. Ko Hawaii Pae Aina, 18 Dekemapa 1889
A hala kekahi wā i ka hele lalau ma ʻō ma ʻaneʻi o ke kapa, ua loaʻa kekahi wahi pāpaʻu kūpono e hōʻau ai ā kekahi kapa. Ka Lio a kāna keiki, 10:110
Ua hōʻau akula ʻo Punia me kona mau hoa i ka ʻupena, a i ka ʻike ʻana o Punia, ʻo kahi kūpono loa ia e kuʻu ai ka ʻupena a lākou, ua kāhea mālie akula ʻo ia I kona mau hoalawaiʻa, e kuʻu ka ʻupena. He Moʻolelo Kaʻao no Punia, mok.X, ʻaoʻao 38:8
[kikino]He iʻa lōʻihi me ke kino wīwī (Seriola dumerilii 🌐) e noho ana ma ke kai hohonu. He kahakaha melemele ko kona kualā a hiki i kona pewa. Kumu Kou
Laʻana palapala:
Aia ma Waialua, ma nā koʻa kāhala, ua hiki i ke kanaka hoʻokahi ke huki he 20 a he 30 a hiki aku i ke 40 kāhala, a komo ka waʻa, a pēlā nā iʻa ʻē aʻe. Ke Aupuni Moʻī, helu 83:5, ʻao.69
ʻO ka iʻa e loaʻa mai, he kāhala, he uku, he ʻōpakapaka, a he nui hou aku. Kumu Kou, ʻao.4
Hōʻike akula nō hoʻi ʻo ia ua pau ka nui o nā kānaka o ko lākou hale i ka hele i ka ʻōlaʻo wahi hua ʻopihi i nā lae kahakai a i kā mākoi nō hoʻi kahi poʻe. Ka Moʻolelo o Hiʻiakaikapoliopele, ʻao.99
ʻO ka iʻa ʻoama liʻiliʻi a ka poʻe lawaiʻa e kā mākoi ala ma kahi o ka uapo hoʻolana moku… Ke Ana Kamahaʻo o Alāla, ʻaoʻao 6
ʻO nā keiki kāne, hele nō lākou me nā mākua kāne. Hele i ke kāmākoi, a i ʻole kiloi ʻupena. A i ʻole, hele lākou i ke kuahiwi i ka mahiʻai kalo. He Moʻolelo no Kapaʻahu, ʻao.50
Ua hele ʻiʻo nō ʻo Punia e kāmākoi ma nā lae kahakai, a ua loaʻa nō iā lāua kahi iʻa e kāmau ai me kahi paʻi ʻuala. He Moʻolelo Kaʻao no Punia, 3:20, ʻaoʻao 13
[kikino]He ʻano kāmaʻa ākea pālahalaha kohu pepewa i kōkua ma ka ʻau ʻana i loko o ke kai. Nalu Nui
Laʻana palapala:
Kiʻi ʻo ia i kona kāmaʻa peku kai a me kona papa kaha nalu a kau ma ka haka papa kaha nalu i paʻa ma ka ʻaoʻao ʻākau o kona paikikala. Ke Ana Kamahaʻo o Alāla, ʻaoʻao 6
Ua nalowale loa ka papa kaha nalu. Nalowale pū ko Kekai lole ʻauʻau, kona uaki luʻukai mai kona lima, a me kona kāmaʻa peku kai. Ke Ana Kamahaʻo o Alāla, ʻaoʻao 14
E hana ʻoe i hoʻokahi kaʻau moena makaliʻi, hoʻokahi kaʻau moena pūʻao, a i hoʻokahi kaʻau paʻūpaʻū, a inā e paʻa ʻole iā ʻoe i ke anahulu hoʻokahi pepehi hou ʻia ʻoe e aʻu a ʻeha loa!” Kumu Kou, ʻao.18
Ma kēia noho ʻana, he nui loa nā kānaka o ka hale hoʻokahi, ʻehā kaʻau ka nui (ua like me 160 i ka hale hoʻokahi), pēlā a pau nā kaʻau hale ʻehā. Ka Moʻolelo no ʻUmi, 3:10
Ma mua o ka hoʻi ʻana, ua hāʻawi mua ʻia mai ka haʻawina lawaiʻa o lākou nei, a i ka hui pū ʻana o Pākaʻa i kona māhele a me kāna iʻa hopuhopu, ua hiki aku ka huina o kāna iʻa i ka ʻelua kaʻau. Moʻolelo Hawaiʻi o Pakaʻa a me Ku-a-Pakaʻa, ʻao.12
[kikino]He pono lawaiʻa heʻe nona ka leho, ke kaula, a me ke kākala.
Laʻana palapala:
ʻO kekahi o ia mea he mau makau, nā hā lawaiʻa, nā lūheʻe leho, nā ʻīkoi mai ka lālā hau, ke aho lawaiʻa i hana ʻia me ke olonā, a me nā waiahu koʻa. Ke Kaiapuni Kūlohelohe, ʻaoʻao 39
A huki aʻela ka lawaiʻa i ka leho lūlū heʻe āna a kau i luna, a loaʻa ihola kāna heʻe ma muli o ka hāʻawe ʻia ʻana e ka leho make mai ka hohonu mai o ke kai a kau i luna o ka waʻa. Moʻolelo Hawaiʻi o Kalapana, ʻaoʻao 89
Aia ma nā kai mālolo, lūlūheʻe, a me ke kai ʻōkilo heʻe kahi e lawaiʻa nui ʻia kēia mau lawaiʻa. Kumu ʻUlu, 51 - 19.04, ʻao 235
A ʻo ka mākoi āna e hele ai i ka pīpī ulua, he pou ʻōhiʻa. ʻAno nui nō kēlā ʻano pou, ʻano kaumaha, akā no ka nui nō paha o kēlā ʻano iʻa ʻo ka ulua a ʻo ia nō ke kumu o kēia pou ʻōhiʻa, ʻo ia ka pou, ka mākoi i kūpono. He Moʻolelo no Kapaʻahu, ʻaoʻao 33
Nākiʻi koke ihola au i ke kaula i kaʻu makau a mali ihola, a laila, huli hele akula ma uka o ke kahawai i wahi kūpono no ka lawaiʻa ʻana. Koʻu ʻAoʻao o ke Kuahiwi, ʻaoʻao 15
[kikino]He ʻano māhele hinuhinu i hana ʻia i ka pāua a mali ʻia i ka makau no ka lawaiʻa ʻana i ka iʻa he aku.
Laʻana palapala:
Pā kanaka—ē, pā o Waipiʻo,
Pā hī aku—ē, pā o Waipiʻo,
Pā hīnana—ē, pā o Waipiʻo, Moʻolelo Hawaiʻi o Kalapana, ʻaoʻao 82
Ua kāmōkoi ʻia akula ʻo ia e Kamehameha a kōheheo ana me he aku ala o ka ʻāina kūpōlua i ka laʻi a ʻEhu, a ua kū lā hoʻi i ka pā hī aku a ke keiki lawaiʻa aku o nā Kekaha wai ʻole o nā Kona. He Moʻolelo Kaʻao no Kekūhaupiʻo, 57:253
[kikino]He kēpau; he pōhaku i nākiʻi ʻia i ke aho no ka lawaiʻa ʻana ma ke kai hohonu a ma ka pāʻū o ka ʻupena hoʻolei.
Laʻana palapala:
Holo pū akula ʻo ʻUmi me nā keiki a Pae i ka lawaiʻa, a na ua mau keiki nei nō e hana ka maunu a me ka palu a me ka pākā. Kumu ʻUlu, 44-2.03, ʻao 204
ʻO ka hōkeo aho, ʻo ke aho loa, ʻo ke aho poko,
ʻO ka ipu makau, ʻo ka pākā, ʻo ka ʻiliʻili,
A ʻupena nō, a ʻīkoi nō... Moʻolelo Hawaiʻi o Kalapana, ʻaoʻao 56
ʻŌlelo akula ʻo Lonoikamakahiki iā Kākuhihewa: "E ke aliʻi o Oʻahu! Hō mai hoʻi kāu wahi makau, i wahi aho mai me ka maunu, a i pākā mai nō." Ka Moʻolelo o Lonoikamakahiki, 6:30
ʻO lākou nei ka poʻe i kuekaʻa iho nei i nā mokupuni o kākou, a ka lehulehu i pīkokoi nui aʻe ai e nīnau i kā lākou mau nīnau no ka loaʻa nui mai o nā pōmaikaʻi... Ke Alakai o Hawaii, 11 Iulai 1929