ʻAʻole nō hoʻi ʻo kahi nīnau mai o ka pono, akā, me ke ʻano huhū a iōʻena o nā maka, ʻōlelo maila ʻo ia me ka leo kalakala, “Ei ʻoe!” Ka Moʻolelo o Hiʻiakaikapoliopele, ʻao.186
I ia pau ʻana aʻe o nei paha a ua Kawelo nei, nīnau maila kahi kupuna wahine, “He aha ia e iōʻena mai nei ou, e ka hānai?” Ka Moʻolelo Hiwahiwa o Kawelo, ʻaoʻao 91
Ke iōʻena maila ka Uona i ka houhou ʻia o ka lāʻau i loko o kona pā.
He keiki iōʻena.
ilihia
[ʻaʻano]He pūʻiwa ʻana i kahi hana, ʻo ka maʻamau no ka maikaʻi, akā i kekahi manawa no ka maikaʻi ʻole. LLK
Laʻana palapala:
I ke kū mai o ka papa ʻumikūmālua o ke kula a hīmeni mai me ka haʻaheo i kā lākou mele o ke kula, ilihia wale ka naʻau ke hoʻolohe aku. LLK
I ia wā i pane mai ai ua kaikamahine nei me ka heleleʻi ʻana iho o kona mau waimaka ma kona mau pāpālina, ʻoiai ua noho ihola ke ano ilihia aloha ma luna ona a pēlā nō hoʻi me kona mau hoa… Ka Moʻolelo o Hiʻiakaikapoliopele, ʻao.134
A ʻo kēia ka mea i loaʻa ai kēia ana wai ʻo Mākālei e ō nei a hiki i kēia lā, a ua kapa ʻia hoʻi ka inoa o kēia ana ma ka inoa o ke keiki, ka mea nona kēia moʻolelo. Huaʻōlelo Makalei
ʻO koʻu makemake nui, ʻo ia ke ō ʻana mai o kēia aheahe makani ʻoluʻolu i hiki ai i ka waʻa kaulua o kākou ke holo i kēia mau lā e hiki koke mai ana.
ulukū
[ʻaʻano]He ʻano ʻē o ka naʻau ma ke ʻano ʻaʻohe ʻoluʻolu, lauwili nui ka noʻonoʻo, haʻalulu, a i ʻole huhū paha. Puke Wehewehe Hou
Laʻana palapala:
He aha ke kumu o kēia ulukū nui ʻana o ke koho pāloka i kēia mau lā? A he aha ka mea e noʻonoʻo ʻole nei ʻo nā kānaka ma mua o ke koho ʻana, a e lauwili nei i ʻō a i ʻaneʻi? Ka Hoku o ka Pakipika, 26 Dekemapa 1861
Lawaiʻa akula wau a piha nā ʻie he nui i ka saisai a kaulaʻi akula ma nā hākala o koʻu hale. He hauna maoli ua iʻa lā ke puhi ʻia, akā he māʻamaʻama maikaʻi nō naʻe. Ka ʻAilana o nā Naiʻa Polū, ʻaoʻao 93
Ua paheʻe kona kino i ka ʻulu pala pepeieʻe hauna polopolona āu e honi maila, e ke aliʻi, i ka hauna o mākou. Ke Kaʻao no Kamiki, mokuna XII, ʻaoʻao 43:8
Nui nā loina o ke aloaliʻi e pono e ʻike ʻia e ka poʻe noho ma laila. ʻO kekahi loina o ka hoʻolei ʻupena, e hoʻokuʻu ʻoe i ka iʻa mua e hei ana i kāu ʻupena hou.
Ua luku holoʻokoʻa ʻia nā koa a pau; ua hei i ke kuʻu ʻupena nae a Kaleopuʻupuʻu, ke kahuna alakaʻi nui ma ka ʻaoʻao o Kahekili. He Moʻolelo Kaʻao no Kekūhaupiʻo
He hīhīmanu ke ʻano o ka hoʻolaʻa ʻia ʻana o ia hale me nā ʻano meaʻai like ʻole, ka poʻe hula, nā lei a me nā maka hanohano like ʻole o Hawaiʻi nei. He Moʻolelo Kaʻao no Kekūhaupiʻo
Ma ka hoʻomaopopo aku i kēia huakaʻi kaua a ko Hawaiʻi i ʻau mai ai i nā ʻale kāwahawaha o ʻAlenuihāhā, he huakaʻi hīhīmanu o ka hanohano, a e hele pū ana nō ma ia huakaʻi kaua nā aliʻi wāhine koko kiʻekiʻe o Hawaiʻi… He Moʻolelo Kaʻao no Kekūhaupiʻo, 1, 14:55-56
[ʻaʻano]Ka pūʻiwa nui o ka naʻau; he hoʻōho e hōʻike aku i ka pūʻiwa nui o ka manaʻo. Puke Wehewehe Hou
Laʻana palapala:
"E hele ana ʻoe i Temepelatowe!" wahi a kona kamaʻāina me ke ʻano kāhāhā, a hoʻomaka… He Moʻolelo no ʻIvanahō, ʻao.389
Kāhāhā a ʻano makaʻu ʻo ʻAkaʻaka i kēia mau hana ʻano ʻē a kona poʻe mākua i piha i ka hopohopo. E Ola Ka ʻAlalā, 5:18
Pane akula ke keiki, "Kāhāhā! A loaʻa kā hoʻi kā ʻoukou mea ukana nui, ʻaʻole kā hoʻi e loaʻa kaʻu, kā ke keiki… Moʻolelo Hawaiʻi o Kalapana, ʻaoʻao 55
He mau kumu nui nō hoʻi ko ka lawelawe pono ʻana o ke aliʻi nui i nā akua, ʻo ia hoʻi, ʻo ka mā ʻana o nā ʻenemi, ke kani ʻana o ka ʻāina, ka mālama ʻana i ke olakino o ke aliʻi nui, ka pōmaikaʻi nui ʻana o nā makaʻāinana a pēlā aku. Ka Moʻolelo Hawaiʻi, kuhia o lalo 3, ʻao 412
Pau ia moeʻuhane ʻana, ʻaʻole nō i maha ua ʻo Kawelo nei a i ka mā ʻana o kona “hoa paio” iʻa kupua iā ia. Ka Moʻolelo Hiwahiwa o Kawelo, Hoʻolauna, ʻao 13