[hamani]Ka hana a nā kanaka hoe waʻa me ka hoe i mea e holo ai ka waʻa ma ke kai. Kumu Kou
Laʻana palapala:
E ʻike aku nō ʻoe i nā poʻe keiki liʻiliʻi me ko lākou mau mākuahine e hoehoe ana i luna o kekahi waʻapā poepoe, a me he huila kaʻa lā kona ʻano. Ka Puke Moʻolelo o Hon. Iosepa K. Nāwahī, ʻao.71
Hele a puka pono maila ka lā, aia nā kaikuaʻana o ua kupuʻeu nei ke hoehoe nei ma kahi kokoke i ke kohola. Kumu Kou, ʻao.32
ʻO nā hānau mua ona hoʻi, ua kau ma ka waʻa a hoehoe akula i kai. Kumu Kou, ʻao.31
I kēia wā i pōʻeleʻele loa iho ai, a ua kaupē loa akula nō lākou nei a hōʻea ana i kauhale kamaʻāina, a ʻo ka hale a lākou i kipa aku ai, ʻo ka hale ia o nā ʻohana pilikana iā Haili. Ka Moʻolelo o Hiʻiakaikapoliopele, ʻao.65
[hamani]He kīkē i ka hoe i ka ʻaoʻao o ke kaʻele o ka waʻa. Kumu Kou
Laʻana palapala:
Hele akula nā kāhuna a me ko lākou mau kānaka, e kāpapa ulua, a hiki i kahi o nā waʻa, hoʻokoʻele ma ka nīao o nā waʻa. Ka Moʻolelo no ʻUmi, 5:21
I ka hiki ʻana o Kinoulu i ka poʻina nalu, hoʻomaka ʻo ia e kāhea iā ia nō e kāpapa ana i ka ʻaoʻao o ka waʻa a koʻele akula, “Koʻele, koʻele, kani ka waʻa. Waʻa o ka lawaiʻa. Eia kuʻu makau ē!” Kumu Kou, ʻaoʻao 7
Ma ia pō nō, hana kekahi kahuna i kāna ʻoihana, he kāpapa ulua kāna hana ma ia pō. Ka Moʻolelo Hawaiʻi, 37:97
[kikino]He māhele lāʻau kīnohinohi e ʻoi ana ma luna pono o ka ihu o ka waʻa a ma luna o kona hope kekahi.
Laʻana palapala:
ʻIke maila ua kaikoʻeke nei i ko ia nei paʻa i ka manu o ka waʻa... Huaʻōlelo Makalei
ʻO ka ihu o ka waʻa, he manu ihu ia, a kuapoʻi mai, a ʻeku iho, ʻo ka moʻo, ʻo ia kēlā lāʻau e holo lā mai mua a hiki i hope, pepeiao wahi e nakinaki ai i ka wae a me ka ʻiako… Huakaʻi Mākaʻikaʻi a Kaupō, Maui, ʻaoʻao 21
ʻO ke ama me ona ʻiako waʻa, ua ʻoni ʻole,
ʻO ka manu mua, ka manu hope o ia waʻa, manumanu hoʻi ka pilihua, Kauakūkalahale, Kukh-2011-03-12
Ma ka pola o ka waʻa kaulua i kūkulu ʻia ai he wahi pāpaʻi hale, kahi a ka poʻe o luna e hoʻomaha iki ai a e pakele ai i ka wela a ka lā. He Moʻolelo Kaʻao no Kekūhaupiʻo
[kikino]He lāʻau kino lōʻihi i kālai ʻia i mea e holo ai ma luna o ke kai. Ua like kona kuleana me ko ka moku, ʻo ka maʻamau naʻe, na ke kanaka ka waʻa e hoe i mea e hoʻoholo ai i ka waʻa i mua a i hope paha.
Laʻana palapala:
A pau ko mākou hōʻike ma Koʻolau, ua eʻe mākou ma ka waʻa a holo aku i Kāneʻohe, e mālama i ka pule hoʻomau ma laila. Ke Kumu Hawaii, 11 Nowemapa 1835
Nui loa maila ma hope nā waʻa kaulua, ʻo ia ka waʻa o ka ʻāʻīpuʻupuʻu, ka waʻa o ka pū kaua, ka waʻa o ka wahine, ka waʻa o nā koa, a pēlā aku. Ka Hae Hawaii, 24 ʻApelila 1861