He mele hula kepakepa ʻo “Aia i Molokaʻi Kuʻu ʻIwa” (oli ʻia e Kaʻupena Wong).
He mele oli kepakepa ʻo “Nā Mele o nā Mokupuni” (oli ʻia e Keliʻi Ruth).
He mele oli kepakepa ʻo “O Hānau ka Mauna a Kea” (oli ʻia e Keliʻi Ruth).
[hamani]He hoʻopuka ʻana i ka ʻōlelo mele ma ka leo kamakamaʻilio wikiwiki a mōakāka.
Laʻana palapala:
...piʻi hou ʻo ia i ka heiau me kona kānaka no ke kepakepa hou ʻana i kona mau akua i make loa ʻo Kawelo, ʻoiai ka hopohopo i loko o ua ʻAikanaka no ke ola hou ʻiʻo nō o ua hoahānau nei ona. Ka Moʻolelo Hiwahiwa o Kawelo, 379
A laila, ʻolokaʻa maila ʻo ia i ka pōhaku keʻokeʻo i mua o kona alo, me ke kepakepa ʻana mai i ke mele. Ka Nupepa Kuokoa, 18 Nowemapa 1921
Ma ka wā e hiki mai ai ka poʻe pū ma ke kahua leʻa, kepakepa ihola kekahi pū i ke mele me ka hoʻoleʻaleʻa mai, a lohe mai kānaka i ia mea, hele nui mai kānaka a piha ke kahua pū. Ka Moʻolelo Hawaiʻi, 51:3
[kikino]He mele pili i ka moʻokūʻauhau a me nā moʻolelo o nā aliʻi a akua paha.
Laʻana palapala:
ʻO ke mele koʻihonua nō hoʻi, ua pili nō i nā kūpuna aliʻi a me nā moʻokūʻauhau aliʻi, e hōʻike ana i kona aliʻi kiʻekiʻe a me kona mau kūpuna. Ka Nupepa Kuokoa, 21 Dekemapa 1867
Ma ka wā pono ma kēia mua aku, e hoʻopuka aku ana kēia ʻahahui ma o kona papa huli kūʻauhau me moʻolelo Hawaiʻi, i nā mele koʻihonua a haʻi kūpuna o nā aliʻi ahi kapu ʻenaʻena o ke au kahiko o Hawaiʻi nei… Ka Moʻolelo o Hiʻiakaikapoliopele, ʻao.79
ʻO ia nō ka hōʻikeʻike ʻana aku i mua o ka poʻe heluhelu i kekahi mau mele koʻihonua a i hōʻike wānana ʻia hoʻi e ka mea nona kēia moʻolelo… He Moʻolelo Kaʻao no Kekūhaupiʻo, 102:62
[kikino]He mele a moʻolelo paha e hōʻike ana i ka lālani ʻohana kanaka a akua paha. ʻO moʻokūʻauhau kekahi ʻōlelo ʻana.
Laʻana palapala:
Ke hoʻolaha a ke hōʻike ʻia aku nei ka lehulehu ua mākaukau ka Papa Kūʻauhau Aliʻi e noho e hoʻolohe i nā kūʻauhau o ka poʻe e waiho mai ana i ko lākou mau moʻokūʻauhau e pili ana i ka Papa Aliʻi. Ka Nupepa Ka Elele Poakolu, 5 Kepakemapa 1883
E hoʻoponopono ana ka mea kākau i ke kūʻauhau pili i nā Kawelo i ʻike ʻia he poʻe mōʻī a he poʻe aliʻi no Kauaʻi, a ma ia ʻano e hoʻopau ʻia ai kekahi mau kuhihewa i komo ma ka moʻolelo mua o Kawelo… Ka Moʻolelo Hiwahiwa o Kawelo, ʻaoʻao 40
Kūneki nā kūʻauhau liʻiliʻi, noho mai i lalo; hoʻokahi nō, ʻo ko ke aliʻi ke piʻi i ka ʻiʻo. ʻŌlelo Noʻeau, 1921
He aheahe ka leo, he ʻiʻi ikaika i ka puʻu, he kani nonolo ka leo i ke kumu pepeiao, he ʻolāʻolā ke kani ʻana i ke kumu o ke kīleo, he ʻolu ka hanu i ka umauma, he piʻi i luna a he iho i lalo, e naue maikaʻi ana ka holo ʻana o ka makani i ka lau o ke alelo, e hāmama maikaʻi ana ka waha me ke kākāuha ʻole o ke aʻa. ʻO ia ka poʻe akamai i ke oli i ka wā kahiko. Ka Nupepa Kuokoa, 21 Dekemapa 1867
[hehele]He hoʻopuka leo ʻana i ke mele. Ua pili paha i ia ʻano lawaiʻa kā mākoi ʻana, i “lawaiʻa” ʻia a loaʻa mai kekahi mea ma muli o ke oli ʻana.
Laʻana palapala:
ʻO nā lālani hope o kēia kau a Hiʻiaka, e kāhea maoli aku ana nō ia i ke kaikuaʻana, iā Pele, e mālama i ke aikāne, iā Hōpoe; ʻo ia kāna i paeaea aku ai. Ka Na'i Aupuni, 7 Iulai 1906
"ʻO wai lā hoʻi nei e paeaea mai nei? He keu aku nō hoʻi ka maikaʻi,” wahi a kekahi wahine o loko o ua pūʻulu kanaka nei i pane aʻe ai. Ka Moʻolelo o Hiʻiakaikapoliopele, ʻao. 169
I ka lohe ʻana o ka makua kāne i kēia paeaea a ke keiki, hopu ihola ka makua kāne a hiʻi aʻela a uē ihola. Ke Kaʻao no Kamiki, 3:5, ʻao 7
[kikino]He ʻāpana ʻōlelo o ka Paipala Kalikiano a me ke mele o ke ʻano hou, ma hope o ka hiki ʻana mai o ka hoʻomana Kalikiano. ʻAʻole kaupalena ʻia ka nui o nā lālani o ka paukū Paipala; kaupalena ʻia naʻe ka nui o nā lālani o ka paukū mele, he ʻelua a ʻehā lālani ka maʻamau e like me nā hīmeni haipule Kalikiano.
[hamani]He hoʻopuka ʻana i ke mele i haku uluwale a kepakepa ʻia ma ke kūkaʻi ʻōlelo ʻana o nā meʻe o kekahi mau moʻolelo.
Laʻana palapala:
“Eia mai kā ke kamaʻāina hana hoʻopāpā,” wahi a Kalanialiʻiloa, ke aliʻi, a paha maila ʻo ia penei, “A hua a pane, a pane mai…” Moʻolelo Hawaiʻi o Kalapana, 54
I ka wā a ua ʻo Kaʻehuikeawakea e piʻi aku ana i luna o ka puʻu ʻo Nounou, ua ʻike akula ʻo Kawelo iā ia a paha akula ia i ke kaikaina, iā Kamalama, i kēia paha penei… Ka Moʻolelo Hiwahiwa o Kawelo, 314
I kēia paha ʻana o Kawelo, pane akula ke kaikaina ʻo Kamalama, “Ua ʻike nō kā ʻoe he aloha wahine kou e noho aku nei nō hoʻi ʻoe, ʻo au nō ke holo e kaua me Aikāne.” Manaʻo ihola ʻo Kawelo he ʻōlelo huhū kēlā a ke kaikaina, a laila paha akula ia... Ka Hoku o ka Pakipika, 10 ʻOkakopa 1861