Wehi ʻŌlelo (kāmua)

[hamani] Ma ka pōpeku, he hopu i ke kūlele iā ia ke kinipōpō i mea e hina ai i lalo a i ʻole paha, e kū ai kona holo ʻana.

Lepe Kumuhana: haʻuki pōpeku

[hamani] He hoʻoikaika nui ʻana ma kekahi hana e kō ai ka pahu hopu. He Moʻolelo Kaʻao no Kekūhaupiʻo

Laʻana palapala:
- He poʻe maikaʻi ko ka hale nei e kūlia ana i ke kōkua ʻana mai i ko kākou lāhulu manu. E Ola Ka ʻAlalā, 8:28
- ʻO ia ka ʻōlelo a ka Mōʻīwahine Kapiʻolani, ʻo ia hoʻi, ʻo “Kūlia i ka nuʻu.” ʻO ia hoʻi, e hoʻoikaika kākou me ka maikaʻi a me ka ikaika i hiki. Kauakūkalahale, 2012-01-28

[hamani] He uē nui ʻana me ka leo nui i ke kaumaha nui i ka make ʻana o kekahi.

Laʻana palapala:
- Ke hoʻomau lā nō i ka uē kūmākena ʻana no kāna mea i aloha ai. Lehua ʻĀhihi : Makakēhau…
- Noho ihola ia e uē kūmākena i ka wahine. Lehua ʻĀhihi : Makakēhau…
- Olo aʻela ka pihe kūmākena. Lehua ʻĀhihi : Makakēhau…
- Ua lohe ʻia nā leo kūmākena o ka lāhui. Ka Puke Moʻolelo o Hon. Iosepa K. Nāwahī

Lepe Kumuhana: haʻawina naʻau lawena kanaka

[hamani] He kū a nānā i ka hana me ke komo ʻole, ʻo ka maʻamau no ke ʻano maʻa ʻole o ke kanaka i ia hana a no ka moloā a hoʻokano paha.

Laʻana palapala:
- Kūnānā au i kaʻu mea e hana ai. Hawaiian Dictionary (Pukui & Elbert)

Lepe Kumuhana: lawena kanaka

[hamani] He hoʻopau ʻana i kekahi mea i ke ahi a i ʻole ka pele.

Laʻana palapala:
- Ke lauahi nei ke aloha i loko oʻu. Ka Puke Moʻolelo o Hon. Iosepa K. Nāwahī
- Lauahi Pele i kai o Puna, one ʻā kai o Malama. ʻŌlelo Noʻeau, 1950
- Ma o ka hū ʻana o ka pele, ua kahe ihola ka luaʻipele a hiki i ke kai e lauahi iho nei i nā mea a pau e kū ana i kona alahele: ʻo ka ʻāina, nā hale a me nā kānaka. Lot Kapuāiwa, ʻao.67 ʻO Kamehameha V: Lot Kapuāiwa
- No laila, ua hiki mai ka manawa, ua hū ka pele, a ua lawe ʻo Pele i nā mea a pau. Akā, pehea ka luku, ka lauahi o Pele, ua ʻike au i kekahi manawa i kona nani, ke kupaianaha a me ka ʻeʻehia, i kona mana. Emma Kauhi, ʻao.70 He Moʻolelo no Kapaʻahu

[hamani] He hāhā me ka lālau ʻana paha i kekahi mea me ka ʻae ʻole ʻia, e like hoʻi me ka ʻaihue a i ʻole ke ʻano mahaʻoi o kamaliʻi.

Laʻana palapala:
- Ka Hoku o Hawaii, 14 Pepeluali 1924
- He ʻekolu Mākaʻi kū huina, a he ʻekolu Mākaʻi kau kaʻa Paikikala, a ua maʻalahi nō hoʻi kēia noi ʻana o ka Mākaʻinui, ʻoiai, eia nā ʻaihue ke hele lālama mai nei i kekahi mau kauhale o Hilo nei.
- Lālama aʻela nā alelo manamana o ke ahi i nā paukū wahie e hōʻenaʻena ana hoʻi i nā pōhaku a ʻula. Lehua ʻĀhihi : Makakēhau…

Lepe Kumuhana: lawena kanaka

[hamani] He hana e ola ai kekahi maʻi a ʻeha paha i nā lāʻau a me nā lawelawe ʻē aʻe.

Laʻana palapala:
- I ia pō, piha ka lua o ke anahulu o nā lā a me nā pō a Hiʻiaka i lawelawe lapaʻau ai iā Lohiʻauipo. Hiʻiaka, ʻao.241 Ka Moʻolelo o Hiʻiakaikapoliopele
- Ua lapaʻau nā kāhuna lapaʻau, ʻaʻole e ola. 43, ʻao.3 Ke Aupuni Moʻī

[hamani] He ʻano o ka lawaiʻa ʻana i ke aku me ka makau a me ka pā hinuhinu i kaualakō ʻia ma hope o ka waʻa.

Laʻana palapala:
- I nā kamaliʻi e kanikani pihe ala, ua hoʻi maila ka waʻa lawaiʻa hī aku o ke aliʻi ʻo Kapukalua… Ke Kaʻao no Kamiki, 3:4, ʻaoʻao 5

[hamani] Ka hoʻolilo ʻana i kekahi kanaka o ke keka like he hoa pili.

Laʻana palapala:
- He mau lā kona hele ʻana ma ke ala, hiki maila ʻo ia i Kalapana a hālāwai me kekahi wahine ʻo Keʻalaokahīnano kona inoa.
  Lawe aikāne ʻia aʻela ʻo ia a noho ihola i ka Paia ʻAla O Puna. Moʻolelo Hawaiʻi o Kalapana, ʻaoʻao 10
- I ka wā e lanakila ai, ua hoʻi nō i kona ʻāina one hānau, a ʻo ka poʻe i noho loa me nā aliʻi, ʻo ka poʻe lawe aikāne ʻia, a i lawe punahele ʻia… Ke Aupuni Moʻī, Helu 116:2, ʻao 209
Pilina:
- Huaʻōlelo pili: aikāne.

[hamani] Ka hana ʻana i kekahi hana hewa a kūpono ʻole loa.

Laʻana palapala:
- ʻAʻole anei mākou i kala piha aku iā ʻoe no nā lawehala a pau i hana ʻia e ʻoe? He Moʻolelo no ʻIvanahō, ʻao.489
- Ma ia mau wahi, ua hoʻokomo ʻia aʻela kekahi mau Mākaʻi kiaʻi huina i loko o ka pūʻali, me he lā he lawehala ka lawe pio ʻia. Ka Buke Moʻolelo o Hon. Robert William Wilikoki, ʻaoʻao 110
Pilina:
- Huaʻōlelo pili: hala #1.

[hamani] Ka hoʻolilo ʻana i kekahi keiki he hānai.

Laʻana palapala:
- E ʻae naʻe kākou i ka lawe hānai ʻia o kekahi o kā kākou mau kama ma ka hale mālama manu. Ma laila lākou e palekana ai. E Ola Ka ʻAlalā, 13:48
Pilina:
- Huaʻōlelo pili: hānai #1, lawe.

Lepe Kumuhana: pilina ʻohana

[hamani] He hana ʻana i kekahi hana a mau hana paha i kō ai kekahi papahana.

Laʻana palapala:
- E kipa mai e hāʻawi i kāu kōkua i ka hana a kēia ʻŌiwi Hawaiʻi e lawelawe nei. Ka Hoku o Hawaii, 21 Malaki 1918
- ʻO ke Akua pū me ʻoukou ma kā ʻoukou lawelawe hana ʻana. Ka Hoku o Hawaii, 2 Iulai 1947

[hamani] He hoʻomākaukau.

Laʻana palapala:
- I ka moana nō ka iʻa, liuliu ʻia nā pono lawaiʻa. ʻŌlelo Noʻeau, 1184
- I kēia wā e liuliu ʻia nei no ka hāpai ʻana. Ka Puke Moʻolelo o Hon. Iosepa K. Nāwahī
- Liuliu aʻela lākou e hele. Moʻolelo Hawaiʻi o Kalapana
- Ua liuliu ihola ʻo ia iā ia iho no ka huakaʻi hele i Kauaʻi, ma ka hoʻouka ʻana i ka wai a me ka meaʻai ma luna o ka waʻa. He Moʻolelo Kaʻao no Kekūhaupiʻo

[hamani] He lohe ʻana me ka ʻapo pono ʻana i ka manaʻo.

Laʻana palapala:
- ʻĪ aku ʻo Maliʻo iā Halaaniani, “E hoʻi kāua a kakahiaka, hiki hou mai kāua i ʻaneʻi. I ia manawa e lohe maopopo aku ai kāua i kona manaʻo.” Ke Kaʻao o Lāʻieikawai, 23:123
- Me ia mau ʻōlelo, ua hehē aʻela ka ʻaka a ua poʻe nei, a i waena nō naʻe o kā lākou ʻakaʻaka ʻana, ua lohe maopopo ʻiʻo akula lākou i ka leo kanaka mai loko mai o ke kino o ka manō. He Moʻolelo Kaʻao no Punia, 7:5, ʻaoʻao 27
- Ua piha maila nō ʻo uka i nā poʻe o ka ʻāina o Kamehameha, a i ka lohe maopopo ʻia ʻana aku ʻo ka waʻa nō kēia o ko lākou aliʻi aloha, ua olo aʻela ka piha uē o ko uka poʻe… He Moʻolelo Kaʻao no Kekūhaupiʻo, 23:94

[hamani] He hoʻohuli ʻana iā waho i loko a iā loko i waho. Moʻolelo Hawaiʻi o Kalapana

Lepe Kumuhana: lole

[hamani] He wehe ʻana i ka ʻili o ka holoholona ma hope o ka pepehi ʻana a ma mua o ke ʻokiʻoki ʻana aku i ke kino. Moʻolelo Hawaiʻi o Kalapana

Laʻana palapala:
- Kekahi mākeke ma Wuhan, i Kina… He mākeke kūʻai iʻa ia a me ka ʻiʻo holoholona hoʻi, a no laila, he wahi e lole ai i nā holoholona a kaha ai i nā iʻa. Kauakūkalahale, Kukh-2020-02-22
- Pepehi lākou i ka mōhai mōliaola, a kāpīpī nā kāhuna i ke koko i loaʻa, mai ko lākou lima mai, a lole nā Levi i ka ʻili. ʻOihana Aliʻi I, 35:11

Lepe Kumuhana: lole

[hamani] He ʻano o ka lawaiʻa ʻana i ka heʻe me ka pā leho.

Laʻana palapala:
- He kanaka kēia i kaulana no ke akamai i ka lawaiʻa lūheʻe. He Moʻolelo Kaʻao no ʻIwa, ʻaoʻao 1
Kūmole:
- Moʻokalaleo kuʻuna.
Pilina:
- Huaʻōlelo pili: lūlū heʻe.

Lepe Kumuhana: lawaiʻa

[hamani] He pepehi ʻino aku. Moʻolelo Hawaiʻi o Kalapana

Laʻana palapala:
- ʻAʻole hoʻi ʻo ia wale nō, akā, lohe akula lāua nei i ka hina mai o nā kumulāʻau nunui, me he mea lā, na ka makani nui ikaika Iākou i luku a hina i lalo. Ka Moʻolelo Hiwahiwa o Kawelo, ʻaoʻao 62
- Luku ʻia nā koa o kona aliʻi e nā koa o kekahi ʻaoʻao. Moʻolelo Hawaiʻi o Kalapana
- Ua luku ʻia ihola ko Mekiko e ka poʻe Sepania i ka hiki mua ʻana o nā Sepania i laila. He Moʻolelo Kaʻao no Kekūhaupiʻo

[hamani] He lawaiʻa ʻana i ka heʻe me ka lūheʻe.

Hoʻohana:
- Kepela ʻokoʻa: lūlūheʻe.
Laʻana palapala:
- A huki aʻela ka lawaiʻa i ka leho lūlū heʻe āna a kau i luna, a loaʻa ihola kāna heʻe ma muli o ka hāʻawe ʻia ʻana e ka leho make mai ka hohonu mai o ke kai a kau i luna o ka waʻa. Moʻolelo Hawaiʻi o Kalapana, ʻaoʻao 89
- Aia ma nā kai mālolo, lūlūheʻe, a me ke kai ʻōkilo heʻe kahi e lawaiʻa nui ʻia kēia mau lawaiʻa. Kumu ʻUlu, 51 - 19.04, ʻao 235
Kūmole:
- Moʻokalaleo kuʻuna.
Pilina:
- Huaʻōlelo pili: lūheʻe #1. Moʻolelo Hawaiʻi o Kalapana

Lepe Kumuhana: lawaiʻa

[hamani] He hoʻoluʻu ʻana i kekahi mea i loko o ka wai a paʻa ma lalo, i ka nui o ka manawa no ka hōʻeha a hoʻomake paha.

Laʻana palapala:
- ʻO kēia kanaka pāʻele o Kahekili, he lua ʻole kona akamai hou ihe, a e lumaʻi ana ʻo ia i ka maka o kāna ihe i loko o ko Kamehameha mau koa… He Moʻolelo Kaʻao no Kekūhaupiʻo, 25:103

No «hamani»

Nā Mea ʻĒ Aʻe