[kikino]He makani ikaika e lele kapalulu ai ka lauoho i hope o ke poʻo a e “huli ai ka lau o ke ʻamaʻu,” ʻo ia hoʻi e holuholu ikaika ai nā lālā lāʻau me ka lele liʻiliʻi o kekahi o nā lau. Moʻolelo Hawaiʻi o Kalapana
Laʻana palapala:
ʻOiai ke hoʻohālikelike ʻia nei ke ʻano koa o Kauahoa me ka ua loku, ke hōʻoluʻolu aku nei ʻo Kawelo iā Kamalama ma nā ʻōlelo no ka pau o ke “kuāua nui” e hopohopo ai lākou; ua hoʻomālie ihola ʻo Kamalama i ka “makani hele ulūlu” (Kauahoa). Ka Moʻolelo Hiwahiwa o Kawelo, kuhia o lalo 1, ʻaoʻao 346
Ua hoʻoneʻe ʻia aʻela e ʻoe, e Kamalama, a me ka wahine a kāua, me Kānewahineikiaoha, a lulu ka makani hele ulūlu o Kauaʻi nei, ʻoiai, ua make akula ʻo Kauahoa i ka pīkoi a ka wahine nei a kāua… Ka Moʻolelo Hiwahiwa o Kawelo, ʻaoʻao 346
Hala akula ka Mōʻī Wahine, noho ihola au e nānā ana i nā poʻe hanohano a me nā aliʻi o ka ʻāina a me ko nā aupuni ʻē mai nō hoʻi, me ko lākou mau ʻaʻahu nani a me nā kaʻa nani, i hiki ʻole i kēia maka peni ke huaʻi pau aku. He Moʻolelo Pōkole, 6/22/1887:113
Ua hōʻike ʻia mai iā mākou kona kiʻi lohi, e like me ka hiki i kā mākou maka peni ke kahakaha iho, akā, ʻokoʻa aku naʻe nā hiʻona nani i ka wā e leha maoli aku ana nā ʻike maka ma luna ona. He Moʻolelo no ʻIvanahō, ʻaoʻao 37
E ʻaʻa ana nō anei ʻoe e ʻailolo ʻoe i ka iʻa maka weli o ka moana, a e ʻailolo hou i ka maka ʻā o ka manō niuhi? He Moʻolelo Kaʻao no Kekūhaupiʻo, 3:10
Eia mai kekahi mau pilikia i helu papa ʻia, ʻo ka hoʻoweliweli hoʻopahū i ke kikowaena hoʻokipa malihini, ka hoʻoweliweli hōʻeha limahana kūkulu ʻohe nānā kanakolu mika, ka maka weli a me ka ʻaʻā maka i nā limahana o ke kikowaena hoʻokipa malihini, ka ʻuā ʻana i loko o ka hale hōʻikeʻike, ka hoʻonāukiuki i nā malihini a me nā limahana, ka luku wale ʻana i nā lumi hoʻopau pilikia, ka ʻaihue ma ka hale kūʻai o laila, a pēlā aku. Kauakūkalahale, 2015-07-11
He naunau ka Pālona me nā niho kuʻi, a me kona ʻano hae nō hoʻi aʻu i ʻike ʻole ai ma mua. He maka weli ke ʻano, me ka pelu aʻe hoʻi o ka lehelehe no ka hōʻike mai i ka niho keʻokeʻo ʻoʻoi, a me he kanaka huhū lā hoʻi ka pupuku aʻe o ka lae. Koʻu ʻAoʻao o ke Kuahiwi, ʻaoʻao 128-29
[kikino]He maka uliuli, ʻōmaʻomaʻo, a mākuʻe ʻāhiehie e like me ko ka poʻe haole a hapa haole; ma ka laulā, he inoa i ke au ma mua no ka haole. He Moʻolelo Kaʻao no Kekūhaupiʻo
Laʻana palapala:
ʻEā, ke hoʻō ʻia maila ke one ʻeleʻele i loko o kēlā mau olohao, a he aha lā kēia ʻano hana a kēia poʻe maka ʻālohilohi e hana mai nei?” He Moʻolelo Kaʻao no Kekūhaupiʻo, 20:81
He keiki maikaʻi hoʻi o ka helehelena, me ka ʻauwae ikaika, nā maka ʻālohilohi, a me ka lauoho lenalena nō hoʻi i kohu mauʻu maloʻo. Koʻu ʻAoʻao o ke Kuahiwi, ʻao/207
A ʻo ka mākoi āna e hele ai i ka pīpī ulua, he pou ʻōhiʻa. ʻAno nui nō kēlā ʻano pou, ʻano kaumaha, akā no ka nui nō paha o kēlā ʻano iʻa ʻo ka ulua a ʻo ia nō ke kumu o kēia pou ʻōhiʻa, ʻo ia ka pou, ka mākoi i kūpono. He Moʻolelo no Kapaʻahu, ʻaoʻao 33
[kikino]He iʻa liʻiliʻi a ʻeleʻele o nā kahawai a me nā loko paha nāna e omo i ke koko inā pili i ka ʻili. ʻAʻole loaʻa ma Hawaiʻi nei.
Laʻana palapala:
Hou loa akula wau i ko ia ala kino i ka pahi, a i ia manawa koke ihola nō aʻu i hana ai pēlā, paʻapū maila koʻu kino i nā pikapika, a me he mea lā he mau mākoko kai uhi mai ma luna oʻu me ke omo pū ʻana mai i koʻu ʻili. Ka ʻAilana o nā Naiʻa Polū, 19:147
[kikino]He kaikuaʻana o ko ke kanaka makuahine; he kaikuahine hānau mua o ko ke kanaka makua kāne.
Laʻana palapala:
“He pololei kaʻu, i hewa i ke kapa ʻia ʻana o kēlā ʻāina ʻo Kalaoa, pili ai me ka inoa o kuʻu makuahine makua.” Moʻolelo Hawaiʻi o Kalapana, ʻaoʻao 21
I ka ʻike ʻana o Halepākī ua pau kona ʻike hoʻopāpā i ka moni ʻia e ke keiki, a laila, ʻī akula ʻo ia i ke keiki, "E ke keiki, he nani ia ua pau loa aʻela kaʻu wahi ʻike iā ʻoe, no laila, e holo ʻoe i ko makuahine makua i Hilo, iā Kalaoa, no ka mea, ʻo ia a me nā kaikunāne o māua kai aʻo mua ʻia e nā mākua o mākou i ka hoʻopāpā a ua ʻoi aʻe kona ʻike i kēia hana ma mua oʻu. Moʻolelo Hawaiʻi o Kalapana, ʻaoʻao 14
Iā Keahiʻāloa e noho ana ma Kauaʻi, ua hele maila kekahi kanaka i ka hale o nā mākua ponoʻī a haʻi nō hoʻi i ka hoʻomāinoino ʻia o ke kaikamahine e ka makuahine makua a i kahi lā ua ʻauana ua kaikamahine nei a nalowale. Kumu Kou, ʻaoʻao 18
[kikino]He ʻanakala maoli, ʻo ia hoʻi he kaikaina a kaikuaʻana paha o ko ke kanaka makua kāne ponoʻī, he kaikunāne no kona makuahine ponoʻī, a i ʻole ke kāne a ke kaikuahine o kona makua kāne ponoʻī, a kāne a ke kaikuaʻana a kaikaina paha o kona makuahine ponoʻī. He Moʻolelo Kaʻao no Kekūhaupiʻo
Laʻana palapala:
Ke hākilo ala nō kuʻu makua kāne hanauna i ke ʻano o ka haupa ʻana a kēlā iʻa maka weliweli o ka moana i ka hinu puaʻa hauna. He Moʻolelo Kaʻao no Kekūhaupiʻo, 5:19
[kikino]He wahi i kanu a mālama ʻia ai ka mea kanu e ke kanaka mahi ʻai. Kumu Kou
Laʻana palapala:
Ma nā ʻāina kula, ua kapa ʻia kā ke aliʻi mau māla he kōʻele; ʻo ko kānaka mau waena he kīhāpai; kā ke aliʻi māla he hakuone, he kuakua. Ka Moʻolelo Hawaiʻi, 39:11
I ka hōʻea ʻana mai nō o ka Hōkūloa, ua hoʻāla ʻia maila ʻo Kekūhaupiʻo e kāna kumu Koaiʻa, a ʻo kona hoʻomākaukau koke ihola nō ia iā ia iho, a e hume ana hoʻi i kona malo puakai. He Moʻolelo Kaʻao no Kekūhaupiʻo, 3:12
Ua hauʻoli loa kahi manaʻo i ka hiki ʻana mai ma ʻaneʻi; lele ihola i lalo o kahi paʻa a nakinaki ka hoki i ke kumu māmane a hoʻohikihiki ka ukana i lalo. Huakaʻi Mākaʻikaʻi a Kaupō, Maui, ʻaoʻao 57
[kikino]He māhele lāʻau kīnohinohi e ʻoi ana ma luna pono o ka ihu o ka waʻa a ma luna o kona hope kekahi.
Laʻana palapala:
ʻIke maila ua kaikoʻeke nei i ko ia nei paʻa i ka manu o ka waʻa... Huaʻōlelo Makalei
ʻO ka ihu o ka waʻa, he manu ihu ia, a kuapoʻi mai, a ʻeku iho, ʻo ka moʻo, ʻo ia kēlā lāʻau e holo lā mai mua a hiki i hope, pepeiao wahi e nakinaki ai i ka wae a me ka ʻiako… Huakaʻi Mākaʻikaʻi a Kaupō, Maui, ʻaoʻao 21
ʻO ke ama me ona ʻiako waʻa, ua ʻoni ʻole,
ʻO ka manu mua, ka manu hope o ia waʻa, manumanu hoʻi ka pilihua, Kauakūkalahale, Kukh-2011-03-12
[kikino]He mea kaua no ka nou pōhaku ʻana. He kaula kona i hana ʻia ai he wahi poho i waena kahi e waiho ʻia ai ka pōhaku e maʻa ai. He hoʻohana ʻia ma ka waiho ʻana i ka pōhaku i waena me ke koali ʻana ma luna o ke poʻo a hoʻolei i ka pōhaku ma ka hoʻokuʻu ʻana i kekahi o nā piko o ke kaula.
Ua lilo ka nui o ia lā i kona hele ʻana i ʻō a i ʻaneʻi e hoʻōla ai i ka poʻe maʻi o Mānā, a i ia ʻauinalā, ua hahai akula ʻo ia i nā meheu wāwae a ke kahuna wahaheʻe a hiki i kekahi kumu koa kahi āna e noho ana ma ka malumalu. Ka ʻŌhelo Mua, ʻaoʻao 16
mele
[kikino]He ʻōlelo i haku ʻia no ka hoʻomaliu ʻana i ka poʻe i nā manaʻo nanea, nani, mikololohua, a kuanoʻo paha.
[kikino]He māhele paʻakikī ma ka wēlau o ka manamana lima a manamana wāwae o nā holoholona.
Laʻana palapala:
He liona ʻano ʻē nō paha ia; ʻaʻale ʻo ia i hopu mai iā ʻoe ma luna o ka noho lio a nahu ka niho iā ʻoe, kīkoʻo wale nō ʻo ia i kona mikiʻao a walu ma luna o kō kua. Ka Lio a kāna keiki, 10:118
Lēhei hikiwawe nā koa ʻelua i loko o ke ana e hopu ai i ka luahine, akā, iā Katikatia i huli ai i hope e nānā, ulu koke kona mau niho a loloa a ʻoʻoi no hoʻi, a ulu pū aʻela kona mau mikiʻao a loloa a ʻoʻoi kekahi. Moʻolelo Polenesia, ʻaoʻao 44